طب و تهدید نرم

یکی از خوانندگان محترم در قسمت نظرات پست قبلی سوالی نموده اند که سوال خیلی از دوستان است :

«سلام عده ای از پژوهشگران حوزه حدیث (طیف اصولیون) ، از نگاه باز به این گونه روایات احساس خطر می کنند چون هر کلامی را برای عموم جایز نمی بینند و بر اساس متد تخصصی درایه الحدیث ، احادیث طبی را بسته به شخص یا اشخاص مخاطب و یا مکان و اقلیم جغرافیایی باید ارزیابی کرد که در ((کلام متواتر از معصوم داریم : هر آنچه که به ما (علیهم السلام )نسبت میدهند اگر با عقل و قرآن منافات داشت به دیوار بکوبید)) با این شرایط چه راهی را برای این کار توصیه می کنید؟ متشکرم »

با سلام و تشکر از سوال خوب شما.

پاسخ به این سوال را در چند محور می توان بیان کرد :

1- علمای بزرگ ما خود به جمع آوری و ارائه احادیث پزشکی در قالب کتاب همت داشته اند. علامه مجلسی در آن زمان و حضرت آیت الله جوادی آملی در زمان ما (که فصلی از کتاب مفاتیح الحیات خود را به تبیین احادیث پزشکی اختصاص داده اند) هر دو از استوانه های حوزه بوده و هستند. طبیعاتا اگر دسترسی عموم به این احادیث محل اشکال بود این مطالب نوشته نمی شد یا حداقل توصیه می کردند که در اختیار مردم قرار نگیرد. پس اگر منظور شما از نگاه باز به روایات طبی عدم دسترسی و استفاده نکردن عموم از آنهاست صحیح نمی باشد کما این که سخن آیت الله بهجت(ره) که در اینجا هم آوردیم دلیل دیگری است بر جواز استفاده عموم از طب ماثور.

2- اما اگر منظور شما از نگاه باز، پرهیز از تفسیرهای شخصی و برداشتهای سطحی است سخن صحیحی است و بنده قبلا در آدرس ذیل مفصل در مورد شرایط استفاده از احادیث پزشکی توضیح داده ام:

لینک

3- و اما این که فرمودید استفاده از این احادیث منوط به مقدماتی مثل متد تخصصی درایه الحدیث است اگرچه سخن صحیحی است ولی متاسفانه نتایج غلطی از آن گرفته می شود :

اولا اگر مروری بر متن احادیث پزشکی داشته باشید تصدیق خواهید کرد که اغلب روایات چنین نیستند و محدود به شرایط زمانی و مکانی و فردی نمی باشند بلکه به خواص کلی یک غذا، دارو یا یک شیوه درمانی اشاره دارند که برای همگان راه گشاست. ثانیا برخی اهل علم که چنین نظراتی می دهند به جای آن که قدمی در این راه بردارند و راهی را باز کنند بیشتر نقش ترمز را بازی کرده موجب سست شدن اراده ها و سرد شدن انگیزه ها می شوند. حال آن که ایرادی که می گیرند به خودشان بر می گردد و وظیفه خودشان است. بنده ابایی ندارم که از این علما نام برده و به آنها پاسخ دهم چون فرمایشاتشان در رسانه ها منتشر شده است ولی فعلا چنین قصدی ندارم. و خدا نکند که راه جبران کم کاری خود و عدم پاسخ شان به نیاز جامعه را در نفی طب اسلامی و توقف حرکت رو به رشد آن دیده باشند. و نمی دانم چرا وقتی در سخنرانی ها مسائل اخلاقی و تربیتی و از آن بالاتر توحیدی و اعتقادی که مربوط به سعادت بشر و زندگی اخروی اوست بیان می شود، به راحتی همه نوع روایتی خوانده می شود و کسی هم آلرژی نمی گیرد اما وقتی می گوییم معصوم علیه السلام فرمود این گونه آب بخورید، غذایتان چنین باشد، برای فلان بیماری حجامت کنید و .... آقایان فشار خونشان بالا رفته یا تب می کنند. به هر حال کسی در لزوم ارزیابی فنی احادیث پزشکی شک ندارد اما این مهم نباید موجب توقف حرکت شود. مگر اصل انقلاب اسلامی چگونه شکل گرفت؟ آن زمان هم عده ای که اهل علم و فضل بودند با شکل گرفتن انقلاب با این توجیه مخالفت می کردند که ابتدا باید مبانی فکری حکومت در اسلام تبیین شود و مسائلی مثل جدایی دین از سیاست بحث شود و اگر عجولانه حرکت کنیم به اصل اسلام صدمه وارد می شود. تا این که حضرت امام خمینی(ره) فریاد بر آورد که: رفت اسلام به داد اسلام برسید. الان 15 سال است که فریاد می زنیم سلامت مردم رفت، نسل در معرض تهدید و تحدید است، سونامی سرطان و سکته و ام اس در راه است، آنگاه این عزیزان بر ما خرده می گیرند که چرا نتیجه ای را که از فلان روایات گرفته اید بیان کردید و شاید منظور ائمه علیهم السلام چنین باشد و چنین نباشد !

4- این که فرموده اند هر آنچه که به ما اهل بیت نسبت می دهند اگر با عقل و قرآن منافات داشت به دیوار بکوبید به خاطر جایگاه منیع عقل در تشخیص است تا حدی که عقل جزء ادله اربعه در اجتهاد فقهی است. لیکن در این مورد کسی می تواند مدعی تبعیت از عقل باشد که حقیقتا اهل تعقل (و نه میل و سلیقه شخصی) بوده و با قرآن هم آشنا باشد و روشن است که در خصوص احادیث پزشکی عامه مردم این شرایط را ندارند.

5- فرمودید چه راهی را برای استفاده عموم از احادیث طبی توصیه می کنید؟

در مواردی که فرد بیمار است از خوددرمانی با احادیث بپرهیزد و حتما با پزشک مشورت کند خصوصا با طبیب آشنا با طب اسلامی و سنتی اما در مواردی که سالم است از احادیثی که موضوع آن حفظ سلامت و پیشگیری است (مثلا آداب خوردن و آشامیدن و خواب و بیداری) و تضاد واضح با اصول مسلم عقلی ندارد استفاده کند. و از قضا بیشتر روایات طبی از این نوع هستند. بدیهی است که در این گونه موارد حتی اگر حدیث جعلی هم باشد عمل به آن ضرری به سلامت فرد وارد نمی کند.